Gübre/ gübreleme nedir?

İçerisinde bir veya birkaç bitki besin maddesini birada bulunduran bileşiklere gübre denir. Gübrelerin toprağa veya doğrudan doğruya bitkiye verilmesi işlemine de gübreleme denir. Gübreler yapılarına göre işletme ve ticari gübre olmak üzere iki gruba ayrılır: İşletme Gübreleri İşletme gübrelerinin hayvan gübresi yeşil gübre kemik unu kan tozu boynuz ve tırnak tozu gibi çeşitleri vardır. Ancak işletme gübreleri içerisinde en çok hayvan gübresi kullanılır. Ahır Gübresi Nedir? Ahır hayvanlarının ve katı dışkıları ile yataklıklarının artıklarından oluşan karışıma ahır gübresi denir. Faydaları Nelerdir? Ahır gübreleri bitkilerin gelişimi için gerekli besin maddelerini sağlar. Aynı zamanda toprağın yapısını tarıma uygun hale getirir. Toprağın fiziksel kimyasal ve biyolojik özelliklerini düzenler. Ahır gübresinin toprağa verilmesi sonucu toprağın su tutma kapasitesi artar geçirgenliği olumlu yönde etkilenir. Böylece ahır gübresi suyun toprak yüzeyinden bağımsızca akmasına buharlaşmasına ve tarıma elverişli toprakları taşıyıp götürmesine engel olur. Gübreleme ile toprağın tarlada tutulması erozyon tehlikesine karşı tedbir olarak düşünülmelidir. Ahır gübrelerinin uygulandığı topraklar daha kolay tava gelir ve işlenmesi kolaylaşır. İnce yapılı kumlu toprakların parça bağlılığını gevşetir hava boşluklarını artırır ve toprağa bitki gelişimi için uygun bir yapı kazandırır. Ahır gübrelerinin nemli özelliklerinden biri de zengin mikro-organizma kaynağı olmasıdır. Toprakla karıştırılan ahır gübresi topraktaki mikro-organizma sayısını ve etkinliğini artırır biyolojik değişimlerin hızlandırılmasını sağlar. Hayvanlar yedikleri yemlerdeki besin maddelerinin ancak 45’inden yararlanabilirler. Yemde bulunan bitki besin maddelerinin yarısından fazlası dışkı ile ahır gübresine geçer. Bu nedenle ahır gübreleri içerdikleri besin maddelerinden dolayı bitki için de zengin bir besin kaynağıdır. Besin Maddeleri Neye Göre Değişir? Ahır gübrelerinin içerdiği bitki besin maddeleri elde edildikleri hayvanın türüne göre farklılıklar gösterir. Koyun ve tavuktan elde edilen ahır gübrelerinin besin maddesi kapsamı sığır ve beygirden elde edilen gübrelere oranla daha yüksektir. Genç hayvanların gübreleri azot fosfor potasyum ve kalsiyum gibi bitki maddeleri açısından yaşlı hayvanlardan elde edilen gübrelere göre daha düşüktür. Çünkü genç hayvanlar kemik ve kas yapılarını geliştirmek için besin maddeleri ile proteinlere daha fazla gerek duyarlar ve kullanırlar. Ahır Gübrelerinin Bitkilere Yararlı Olması Nelere Bağlıdır? Ahır gübresinin bitkilere yararlı olabilmesi için içerdiği karbon/azot oranı büyük önem taşır. Bu oran yataklıkla birlikte taze sığır dışkısında 60/1 beygirde ise 40/1 dir. İyi bir ihtimar ve yanma ile gübredeki karbon/azot oranının 15/1 veya 20/1’e düşürülmesi gerekir. Ahır gübresi taze halde toprağa verilirse yüksek olan karbon/azot oranından dolayı bitki bundan yararlanamaz toprakta kurur. Bu nedenle ahır gübresinin ihtimarı ve fermantasyonu gerekir. Ahır gübresindeki organik madde ve besin maddeleri kaybını önlemek için gübre tarlaya verilir verilmez pullukla toprak altına gömülmelidir. Aksi halde gübre tarlada bekletilme süresine bağlı olarak değerinden çok şey kaybeder. Yeşil Gübre İşletme gübrelerinden biri de yeşil gübredir. Yeşil gübre baklagil cinsi bitkilerinden seçilir. Baklagiller havanın azotundan yararlanarak köklerinde azot depolayan ve toprağın azotça zenginleşmesini sağlayan bitkilerdir. Ticaret Gübreleri Gübreler içerisinde en sıklıkla kullanılan tür ticaret gübreleridir. Gübre bayilerinde satılan ticaret gübreleri bileşimlerinde bir veya birden fazla bitki besin maddesini bir arada bulundurur. İşletme gübrelerinden farklı olarak yüksek miktarda bitki besin maddesi içerir ve suda kolayca çözünürler. Çeşitleri Ticaret gübreleri içerdikleri besin maddelerine göre; AzotluFosforluPotasyumluKompoze gübreler olarak 4 ana gruba ayrılırlar. Azotlu Gübreler Amonyum Sülfat: Amonyum sülfat beyaz renklidir. Ve toz şekere benzediği için halk arasında şeker gübre olarak da bilinir. Kimi zaman açık yeşil açık mavi veya grimsi yeşil renkli de olabilir. Terkibinde % 21 azot bulunan amonyum sülfat asit reaksiyonlu topraklarda uzun süre kullanılırsa asitlenme yapabilir. Bu nedenle amonyum sülfat yerine amonyum nitrat kullanılmalıdır. Amonyum Nitrat: Amonyum nitrat kireç ihtiva eder ve 100 kilosunda 20 ile 26 kg arasında saf azot vardır. Üre: Azotlu gübrelerden üre içerisinde en fazla azot bulunduran gübredir. 100 kilogramında 45-46 kilo saf azot bulunur. Suda tamamen erir beyaz renkli ve yuvarlak tanelidir. Üre bütün bitkilere rahatlıkla uygulanır. Sonbahar ve İlkbahar gübrelemelerinde bitkinin gelişme dönemlerinde de kullanılabilir. Ürenin fazlaca verilmesi gerektiği durumlarda verilecek miktar birkaç kısma bölünerek uygulanmalıdır. Fosforlu Gübreler Süperfosfat: Süperfosfat danecikler halinde yani granül görünümdedir. Açık gri veya boz renkli olan süperfosfat içerisinde yüzde 16-18 oranında suda eriyebilen fosfor asidi vardır. Triple Süperfosfat: Fosforlu gübrenin diğer bir çeşidi de triple süperfosfattır. 100 kilogramında 43-46 kilo arasında fosfor asidi vardır. Kirli beyaz veya gri tanecikler halindedir. Uzun süre rutubetli yerlerde saklandığında su çekerek topaklaşır. Eğer topaklaşmış ise bu kesekler kırılarak kullanılabilir. Potasyumlu Gübreler Ticaret gübrelerinin potasyum içerenleri de iki tanedir. Bunlar; Potasyum sülfat Potasyum nitrattır. Yurdumuz toprakları genelde potasyum bakımından yeterli durumda olduğundan potaslı gübre tüketimi de sınırlıdır. Potasyum sülfat yüzde 48-52 oranında potasyum bitki besin maddesi içerir. Potasyum nitrat ise yüzde 46 oranında potasyum bitki besin maddesi içermektedir. Potasyumlu gübreler ancak toprak analizi yaptırıldıktan sonra verilen tahlil sonuçlarına göre ihtiyacı olan yerlerde uygun miktarda kullanılmalıdır. Kompoze Gübreler Kompoze gübreler birden fazla bitki besin maddesini birarada bulundururlar. Kompoze gübrenin içerisindeki bitki besin maddeleri azot fosfor potasyumdur. Bunlar sırasına göre yüzde olarak ifade edilir. Örneğin 15-15-15 terkibindeki bir kompoze gübrenin 100 kilogramında 15 kilo saf azot 15 kilo fosfor 15 kilo da potasyum oksit var demektir. Diamonyum fosfat: Diamonyum fosfat 20-20-0 26-13-0 ve 15-15-15 terkibindedir. Diamonyum fosfat fosfor ve azot gibi iki önemli bitki besin maddesini içerir. Koyu gri veya kirli beyaz renkli danecikler halindedir. içerisinde her bir kilo azota karşılık yaklaşık 3 kg fosfor bulunur. Bütün bitkilerde kullanılabilir. Diamonyum fosfatın 100 kilosunda yaklaşık olarak 65-70 kg. saf bitki besin maddesi vardır. 20-20-0 terkibindeki kompoze gübrenin 100 kilosunda 20 kilo saf azot 20 kilo saf fosfor var; potasyum ise yok demektir. Gri-kahverengi granüller halindedir. Uygun şartlarda uzun süre saklanabilir ve her türlü toprakta kullanılabilir.