25 Aralık 2023 Pazartesi
Asbest, pestisit, taklit-tağşiş ürünlerle halk sağlığı tehlikede
“Üretimden vazgeçen çok fazla üretici olacak…”
Sığırlarda Topallığın Önemi/ 2
Türkiye’de İlk; Yaşayan toprak laboratuvarı kuruldu ve 1. çalıştay yapıldı
Ziraat politikalarımız
Yüzyılımızın mesleği; Ziraat Mühendisliği
Hakan KAYA
Topallığın Süt Verimi Üzerine Etkisi
Topallık süt verimi üzerinde azalma sebep olmaktadır.
Topallığın ineklerde;
• Yem tüketimi azalır,
• Kendilerini savunma kabiliyetleri azalır,
• Diğer hayvanlarla olan yem yeme ve yer bulma mücadelesinde geri kalırlar,
• Merada daha az otlarlar,
• Ayakta durmakta güçlük çekerler ve daha çök yatmayı tercih ederler.
Topallığın sebep olduğu arıdan dolayı süt verimi ve kaybına sebep olmaktadır. Topallığın tedavisinden topallıktan önceki süt verimine ulaşması yaklaşık 14 gün sürer. Geç fark edilen, ihmal edilen ve daha şiddetli topallıklar da bu süre daha da uzun olur.
Topallığın şiddet ve süresine bağlı olarak süt veriminde % 1 – 20 arasında kayba neden olmakta., % 20 civarında ise kilo kaybına sebep olabilmektedir.
Topallığın şiddetine göre kuru madde tüketiminde azalmaktadır. Buna bağlı süt verii ve kilo kaybı olmaktadır.
Topallığa Bağlı Zorunlu Sürüden Çıkarma
Süt sığırcılığında zorunlu elde çıkarma, kesime gönderme veya sürüden erken ayırma dibi, hayvanın ekonomik ömrünün bitmesinin döl verim düşüklüğü ve mastitisten sonra en önemli nedenitopallıkdır. Topallık hayvanın değerini düşürerek sürüden çıkarma oranını artırır. Topallık hayvanın yem tüketiminin azalmasına, fazla yatmasına ve kilo kaybına sebep olur.
Topallığı Üreme Üzerine Etkisi
Sığırlarda üreme performansının düşmesinin en önemli nedenleri döl verimi problemleri, mastitis ve topallığa yol açan hastalıklarıdır.
Topallık, hayvanın sürüdeki etkinliğini ve diğer ineklerle rekabet gücünü azaltır. Topal inekler daha çok yatmayı tercih ederler. Ancak ağrıdan dolayı çok uzun süre yatamazlar. Sürekli yatıp kalkmaya çalışır. Bundan dolayı yem yeme, yer bulma ve kendini savuma yeteneği azalmaktadır. Doğum sonrası dönemde olan topallık, negatif enerji dengesinin (NED) gelişimi ve vücut kondisyon skorun (VKS) düşmesine sebep olmaktadır.
Topallığa neden olan ağrılardan dolayı ineklere stres ve hormonal dengenin bozulmasına sebep olmaktadır. Bunun sonucunda ise ineklerde; lokasyon süresinde kısalma, kızgınlık göstermeme, döl tutmama gibi problemler oluşmaktadır.
Hakan KAYA
Topalık, süt sığırcılığinda ağrılara neden olan, hayvan refahın bozulmasına ve önemli ekonomik kayıba sebep olan bir problemdir. Yapılan çalışmalar sonucunda mastititis ve üreme problemlerinden sonra önemli ekonomik kayıplara sebep olan sağlık problemidir. Özellikle son zamanlarda topallık daha önemli bir sağlık sorunu haline gelmiştir. Çünkü topallık, hayvan davranışını, yemesini içmesini, dinlenmesi de etkileyerek süt verimini, üreme performesını etkileyerek sürüde kalma süresini kısaltmakta.
Süt işletmelerden topallık görülme sıklığı ülkelere göre değişiklik göstermektedir.
Topalığı etkileyen faktörler;
1. Barınak koşulları
2. Yönetim uygulaması
3. Bireysel faktörler
Yüksek verim elde etmek için kurulan ve modern yöntemlerin uygulandığı süt sığırcılığı işletmelerinde, süt verimin artmasıyla birlikte yıllar içinde ayak hastalikları da artış göstermiştir.
Son yıllarda besi sığırlarında da topallık görülme sıklığı artmıştır. Besi sığırlarında solunum hastalıklarından sonra en çok görülen hastalık topalıkdır.
Bir işletmede yıllık % 10’un üzerinde topallığın oarnı olması, sürüde problem olarak değerlendirilir. O işletmede ayak sağlığı bir şekilde kontrol edilmeli.
Topallığın Ekonomik Önemi
Topallığa bağlı ekonomik kayıp iki başlık altında toplamak mümkün;
Verim Özelliklerinin Azalmasına Bağlı Kayıplar:
Düve ve ineklerde:
• Süt veriminde azalma,
• Tedavi edilen hayvanlardan elde edilen sütün imhası,
• Kızgınlık göstermeme ve döl tutmama,
• Laktasyon süresinde kısalma,
• Kızgınlık düzensizliği,
• Zorunlu elden çıkarma,
• Ağrı ve inek konforunun bozulması,
• Kilo kaybı ve ağırlık artışındaki azalma (Karkas değerini azalması)
Besi danası ve boğalarda;
• Döl veriminin azalması,
• Aşimda isteksizlik ya da aş yapmama,
• Canlı ağırlık artışında azalma ve kilo kaybı,
• Hayvanlarını ekonomik ömrünün azalması,
• Ölümler veya zorunlu elden çıkarma.
Tedavi Ve Bakım Giderleri:
• Ekstra hizmet ve işçilik,
• Tedavi amaçlı veteriner hizmetleri,
• İlaç giderleri.
Topalığa bağlı ekonomi kayıp tespit etmek zordur.
Ülkemizde bu konuda veri bulunmamakla birlikte, mevcut durumda tahmin etmekle zor değildir.
Hakan KAYA
Bir hayvanın neden belirli bir şekilde davrandığını anlamak için kelimenin tam anlamıyla, hayvan tarafından dışarıya vurulan tüm davranışsal belirtileri dikkate aldığımızdan emin olunmalı. Hayvanlarda davranışsal belirtiler sürü yönetimi için önemli bilgiler sağlar. Bakmak ve incelemek aynı şey değildir. Amaçlı gözlem yapmak ise doğrudan sürü yönetimini iyileştirebilecek bilgiler sağlar. Amaçlı gözlem iki şekilde yapılabilir:
Değerlendirme yapmak için bir şeyler arıyorsunuz her şey olmasını gerektiği gibi midir yoksa potansiyel riskler oluşturabilecek durumlar var mıdır?
Herhangi bir mazereti ve aklınıza gelebilecek önyargılı fikirleri unutun ve etrafa gördüğünüz durumu ilk kez inceliyormuş gibi bakın.
Değerlendirirken “ bu normal mi, yoksa harekete geçmeli miyim? “ diyerek gözlemi bir standartla karşılaştırın.
Standartlar amaç olmaktan ziyade üzerinde çalışılan özelliklerle ilgili bilgi sağlamak üzere türetilmişlerdir. Standartlar daima tartışma konusu olmalıdır. Pratikte, seçtiğimiz ölçümler mevcut durumumuza bağlıdır. Yalnız en uygun olanı seçmeniz gerekir ki, bu da belirli koşullara bağlı olarak değişebilir.
Soru sorma
Gözlem yaparken her zaman şu soruları sorun
Neyi görüyorum (ben ne gördüm)?
Tarafsızca bu durumu tanımlayın.
Bu nasıl oldu?
Sebepleri belirlemeye çalışın.
Bu ne demek (bu ne anlama geliyor)?
Büyükten Küçüğe
Gözlem büyükten küçüğe, çoktan aza ve uzaktan yakına yapılmalıdır. Yalnız unutmayın ki, konu bu çerçevede tutulması halinde göze çarpan şeyler daha iyi değerlendirilebilir. Böylece küçükten büyüğe giderek de gözlem yapabilirsiniz. Çoğu insan ilginç bir şeyler gördüğünde birkaç adım geriye gitmek daha iyi olmasına rağmen, yaklaşma eğilimindedir.
Gözlemler hayvanların en büyük grubuyla başlar. Bunu bu grup içinde daha küçük gruplar takip eder. Son olarak da gruplardaki bireysel hayvanlarda son bulur. Gözlemlerinizi yaparken zihninizi açık tutmak kaydıyla olaylara odaklanmanız gerekmektedir. Kendimize şu sorular sormalıyız.
Sürü homojen mi? Eğer değilse, hayvanlar arasındaki farklar nelerdir? Hayvanların tüylerinde bir değişiklik var mıdır? Hayvanlar arasındaki farklılık, cüsseden mi, temizlikten mi, vücut kondisyonundan mı, tokluktan mı yoksa başka bir şeyden midir? Hangi hayvanlar bundan etkilenir? Bunlar risk altında olan bir grubun üyesi midir? Hayvanlar ahırın tamamına nasıl dağılmışlardır? Onlar belirli bir alanı tercih ediyorlar mi? Örneğin daha konforlu olduğu için durakları veya daha rahat olduğu için açık alanları tercih edebilirler. Gezinti yollarında kaç hayvan var? Duraklarda kaç hayvan vardır? Yatan hayvanların yüzdesi ne kadardır? Bu hedefin % 85’ine ulaşabiliyor mu? Bu tip gözlemler için kontrol listesi çok faydalı olabilir.
Sürünün Değerlendirilmesi
Hayvanların Değerlendirilmesi
News